“อย่าเชื่อทุกสิ่งที่เห็นบนโซเชียลมีเดีย เพราะสิ่งที่เราเห็นอาจไม่ใช่เรื่องจริงเสมอไป สิ่งสำคัญคือต้อง ตั้งคำถาม สงสัย และหาข้อมูลเพื่อตรวจสอบ ข้อเท็จจริง”
จะเกิดอะไรขึ้นเมื่อโครงการ “นักสืบสายชัวร์ 404: ถอดสลักกับดักไซเบอร์” บุกไปเยือนโรงเรียนที่ขึ้นชื่อว่ารวมหัวกะทิของประเทศอย่าง โรงเรียนกำเนิดวิทย์ (KVIS) จังหวัดระยอง ?
คำตอบคือการผนวกรวมกันอย่างลงตัวระหว่าง “วิทยาศาสตร์” และ “การรู้เท่าทันสื่อ” ที่สร้างแรงบันดาลใจและเกราะป้องกันทางความคิดให้กับเยาวชนกว่า 400 ชีวิตจากโรงเรียนกำเนิดวิทย์และโรงเรียนเครือข่าย
กิจกรรม Workshop ครั้งนี้ไม่ธรรมดา เพราะทีมงานได้เตรียมเนื้อหาที่เจาะลึกด้าน “กับดักวิทยาศาสตร์” หรือ “กลลวงที่เกี่ยวข้องกับวิทยาศาสตร์” และได้เชิญวิทยากรพิเศษที่เป็นเหมือนไอดอลของน้อง ๆ นั่นคือ คุณพล-นวพล เชื่อมวราศาสตร์ นักสื่อสารวิทยาศาสตร์เจ้าของช่อง TikTok และ YouTube ชื่อดัง “SaySci”
เบื้องหลังคลิปไวรัล: เมื่อทุกอย่างถูก “สร้าง” ได้
หัวใจสำคัญของการบรรยายไม่ได้อยู่ที่การบอกว่าอะไรคือข่าวปลอม แต่เป็นการ “ชำแหละ” ให้เห็นเบื้องหลังการสร้างสรรค์สื่อ
คุณพลได้นำคลิปวิดีโอการทดลองของตัวเองมาฉายให้ดู พร้อมกับเปิดเผยความจริงที่ว่า “ทุกสิ่งทุกอย่างในวิดีโอสามารถสร้างขึ้นได้” ผู้สร้างสามารถควบคุมมุมกล้อง ตัดต่อ และนำเสนอข้อมูลเพียงบางส่วนเพื่อให้ผู้ชมคิด รู้สึก และเชื่อในสิ่งที่พวกเขาต้องการจะสื่อ.
บทเรียนนี้ไม่ได้สอนให้เราหวาดระแวง แต่สอนให้รู้จัก “ตั้งคำถาม” เช่นเดียวกับกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ที่ต้องมีการพิสูจน์สมมติฐาน การเสพสื่อในยุคดิจิทัลก็จำเป็นต้องมีการตรวจสอบข้อเท็จจริงเช่นกัน
แม้แต่ไอดอลก็เคยพลาด: บทเรียนราคาแพงจาก Phishing
เพื่อตอกย้ำว่าทุกคนสามารถตกเป็นเหยื่อได้ คุณพลได้แชร์ประสบการณ์ส่วนตัวสมัย ป.5 ที่เคยถูกหลอก Phishing ผ่านอีเมลปลอมที่หน้าตาเหมือนเว็บไซต์เกมของจริงทุกประการ แต่มี URL ที่แตกต่างกันเพียงเล็กน้อย ซึ่งทำให้เขาต้องเสียบัญชีเกมไป
เรื่องราวนี้เป็นเครื่องเตือนใจที่ทรงพลังว่า ไม่ว่าเราจะเชี่ยวชาญเทคโนโลยีแค่ไหน ความผิดพลาดเพียงเล็กน้อยก็อาจนำไปสู่ความเสียหายได้เสมอ
เรียนรู้ผ่านการลงมือทำ: กิจกรรมที่มากกว่าการนั่งฟัง
นอกจากการบรรยายที่น่าติดตามแล้ว นิทรรศการยังมีกิจกรรมอินเทอร์แอคทีฟที่ให้นักเรียนได้มีส่วนร่วมอย่างเต็มที่ ทั้งกิจกรรม “Data Knitting” ที่ให้นักเรียนร่วมกันถักทอเส้นด้ายเพื่อแสดงความคิดเห็น และ “ตู้เซียมซี Digital Hygiene” ที่เหมือนกล่องสุ่มให้เด็กๆ ได้ลุ้นรับการ์ดสุขลักษณะที่ดีในการดูแลความปลอดภัยไซเบอร์ พร้อมของรางวัลพิเศษที่สร้างความตื่นเต้นและเสียงหัวเราะได้ตลอดงาน
“ในห้องทดลองเราใช้หลักวิทยาศาสตร์เพื่อค้นหาความจริงฉันใด ในโลกออนไลน์เราก็ควรใช้หัวใจของนักวิทยาศาสตร์เพื่อตั้งคำถามกับทุกข้อมูลฉันนั้น”
กิจกรรมที่โรงเรียนกำเนิดวิทย์ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า การเรียนรู้เรื่องภัยไซเบอร์ไม่จำเป็นต้องจำกัดอยู่แค่ในแง่มุมของเทคโนโลยี แต่สามารถผสมผสานเข้ากับศาสตร์อื่น ๆ เช่น วิทยาศาสตร์ เพื่อสร้างทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking) ที่แข็งแกร่ง เมื่อเยาวชนถูกปลูกฝังให้เป็นคนที่ “ช่างสงสัย” และ “ไม่เชื่ออะไรง่าย ๆ” พวกเขาก็จะเติบโตขึ้นเป็นพลเมืองดิจิทัลที่มีคุณภาพ พร้อมที่จะตั้งคำถามและตรวจสอบข้อมูลก่อนจะเชื่อหรือแชร์ ซึ่งนี่คือเกราะป้องกันภัยไซเบอร์ที่ดีที่สุดอย่างแท้จริง
หมายเหตุ: บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของบทความชุด “Sure” Cyber Unlock ถอดสลักกับดักไซเบอร์ อันเป็นส่วนหนึ่งของโครงการ “นักสืบสายชัวร์ 404: ถอดสลักกับดักไซเบอร์”
ติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมของโครงการได้ทาง Facebook เพจ “ชัวร์ก่อนแชร์” หรือเพจ “นักสืบสายชัวร์ ชัวร์ก่อนแชร์สโมสร”
30 สิงหาคม 2568
ศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์
สำนักข่าวไทย อสมท
ทีมข่าวไซเบอร์ กฤษณา กาญจนเพ็ญ
หากได้รับอะไรมา อย่าเพิ่งแชร์ต่อ ส่งมาตรวจสอบกับ “ศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์”
LINE :: @SureAndShare หรือคลิก http://line.sure.guru
FB :: https://www.facebook.com/SureAndShare
YouTube :: https://www.youtube.com/@SureAndShare
Twitter :: https://www.twitter.com/SureAndShare
IG :: https://instagram.com/SureAndShare
Website :: http://www.ชัวร์ก่อนแชร์.com
TikTok :: https://www.tiktok.com/@sureandshare
สมัครรับฟรี ชัวร์ก่อนแชร์ Newsletter ส่งถึงกล่องอีเมลของคุณทุกสัปดาห์ :: https://i.sure.guru/sureandshareNewsletter
