ปัจจุบันที่โลกก้าวเข้าสู่ยุคดิจิทัลอย่างเต็มตัว เทคโนโลยีได้เข้ามามีบทบาทในทุกแง่มุมของชีวิต รวมถึงการยืนยันตัวตนของเราในรูปแบบดิจิทัล ด้วย Digital ID กลายเป็นอีกหนึ่งสิ่งที่เข้ามามีบทบาทสำคัญอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

หนึ่งในกระแสที่มีการพูดถึงอย่างกว้างขวางเมื่อไม่นานมานี้ นั่นคือ World App แอปพลิเคชันที่ใช้ระบบยืนยันตัวตนที่เรียกว่า World ID ด้วยการ “สแกนม่านตา” เพื่อยืนยันตัวตนว่าเป็นมนุษย์จริง ๆ โดยมีผลตอบแทนเป็นสกุลเงินดิจิทัล ทำให้หลายคนเกิดความสนใจและตั้งคำถามว่า การแลกสแกนม่านตาซึ่งเป็นหนึ่งในข้อมูลชีวภาพของเราเพื่อแลกมา คุ้มค่าและปลอดภัยจริงหรือไม่

World ID คืออะไร ?

อาจารย์ปริญญา หอมเอนก ผู้เชี่ยวชาญความปลอดภัยไซเบอร์ และประธานกรรมการบริหาร บริษัท เอซิส โปรเฟสชั่นนัล เซ็นเตอร์ จำกัด ให้ข้อมูลเกี่ยวกับเทคโนโลยี “World ID” ในรายการชัวร์ก่อนแชร์ PODCAST | THE CYBER MINDSET เอาไว้ว่า

เทคโนโลยี “World ID” พัฒนาโดย Sam Altman CEO ของ OpenAI เจ้าของผู้พัฒนาแชทจีพีที (ChatGPT) โดยมีเป้าหมายเพื่อสร้างระบบยืนยันตัวตนที่เรียกว่า World ID เพื่อให้แน่ใจว่าผู้ใช้งานเป็นมนุษย์จริง ผู้ที่เข้าร่วมจะต้องสแกนม่านตาผ่านอุปกรณ์ที่ใช้ในการยืนยันตัวตน ที่เรียกว่าโออาร์บี (Orb) เพื่อรับโทเคน Worldcoin (WLD) เป็นผลตอบแทน ซึ่งผู้ให้บริการจะแปลงม่านตาให้เป็นโค้ดเข้ารหัส (Iris Code) ที่มีความแตกต่าง เพื่อยืนยันว่าผู้ใช้เป็นมนุษย์จริง ๆ และไม่ต้องเปิดเผยตัวตน โดยข้อมูลจะถูกลบจากโออาร์บี (Orb) ทันทีหลังยืนยัน

ทั้งนี้ อาจารย์ปริญญามองว่าเทคโนโลยีดังกล่าวยังมีทั้งข้อดีและข้อกังวล กล่าวคือ มีข้อดีในการช่วยแก้ปัญหาการปลอมแปลงตัวตนด้วย AI แต่ยังมีข้อกังวล โดยมีการตั้งข้อสังเกตว่าโครงการอาจดึงดูดผู้มีรายได้น้อยให้เข้าร่วมโดยแลกกับเงินจำนวนหนึ่ง และยังมีความกังวลด้านความเสี่ยงและความปลอดภัย รวมถึงการละเมิดข้อมูลส่วนบุคคล เช่น

• ข้อมูลม่านตาเป็นข้อมูลที่ละเอียดอ่อนและไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ หากรั่วไหลในอนาคตจะไม่สามารถแก้ไขได้
• หลายประเทศ เช่น ฮ่องกงและโปรตุเกส ได้สั่งระงับโครงการและลบข้อมูลแล้ว โดยมีประเด็นเรื่องการละเมิดข้อมูลส่วนบุคคล

คำแนะนำ: อาจารย์ปริญญาแนะนำว่าการเข้าร่วมโครงการเช่นนี้เป็นการบริหารความเสี่ยงที่แต่ละบุคคลต้องพิจารณาเอง โดยตัวอาจารย์เองเลือกที่จะไม่เข้าร่วมเนื่องจากมองว่าข้อมูลสำคัญที่ไม่สามารถเปลี่ยนได้ไม่ควรนำไปแลกกับสิ่งเหล่านี้

หลายประเทศยังมีความกังวล

ในปัจจุบัน เนื่องจากการสแกนม่านตาเพื่อสร้าง World ID เป็นข้อมูลที่ไม่สามารถเปลี่ยนได้หากรั่วไหล และมีความเสี่ยงสูง จึงมีหลายประเทศ ที่มีกฎระเบียบและห้ามใช้ เช่น ฝรั่งเศส สหราชอาณาจักร สเปน โปรตุเกส และเคนยา

TIME และ Reuters ได้รายงานข้อมูลเกี่ยวกับมาตรการของประเทศต่าง ๆ เกี่ยวกับเทคโนโลยีดังกล่าว

ข้อมูลจาก TIME ในบทความ What to Know About Worldcoin and the Controversy Around It ระบุว่า
https://time.com/6300522/worldcoin-sam-altman

• เคนยาเป็นประเทศแรกที่สั่งระงับกิจกรรมของ Worldcoin และรัฐบาลได้เปิดการสอบสวนหลายหน่วยงานเกี่ยวกับการดำเนินงานของโครงการนี้

บทความ Scrutiny of iris-scanning crypto project Worldcoin grows ของ Reuters
https://www.reuters.com/technology/scrutiny-iris-scanning-crypto-project-worldcoin-grows-2023-09-01/

• หน่วยงานกำกับดูแลข้อมูลส่วนบุคคลของสเปน (AEPD) สั่งแบน World coin ชั่วคราวเป็นเวลาไม่เกิน 3 เดือน โดยสั่งให้หยุดเก็บข้อมูลส่วนบุคคล และหยุดใช้ข้อมูลที่เก็บมาแล้ว
• หน่วยงานกำกับดูแลข้อมูลของโปรตุเกส (CNPD) สั่งให้ Worldcoin หยุดเก็บข้อมูลชีวมิติเป็นเวลา 90 วัน
• ในอาร์เจนตินา หน่วยงานกำกับดูแลข้อมูล (Agencia de Acceso a Informacion Publica: AAIP) เคยประกาศว่ากำลังสอบสวน Worldcoin เกี่ยวกับการเก็บ การจัดเก็บ และการใช้ข้อมูลส่วนบุคคล
• หน่วยงานกำกับดูแลข้อมูลของสหราชอาณาจักร ระบุเมื่อเดือน กรกฎาคม 2566 ว่าจะตรวจสอบ Worldcoin
• สำนักงานคุ้มครองข้อมูลของฝรั่งเศส (CNIL) ได้ทำการตรวจสอบที่สำนักงาน Worldcoin ในปารีส ก่อนหน้านี้ CNIL เคยกล่าวว่าทราบถึงโครงการ Worldcoin และตั้งข้อสงสัยว่าการเก็บข้อมูลชีวมิติอาจ “ไม่ชอบด้วยกฎหมาย”
• หน่วยงานกำกับดูแลของรัฐบาวาเรีย ระบุว่าเป็นหน่วยงานหลักที่รับผิดชอบการสอบสวน Worldcoin ภายใต้กฎการคุ้มครองข้อมูลของสหภาพยุโรป เนื่องจากบริษัท Tools For Humanity (บริษัทเบื้องหลัง Worldcoin) มีบริษัทย่อยในเยอรมนี

“ม่านตา” ทรัพย์สินดิจิทัลที่มีมูลค่าสูง

คุณสารี อ๋องสมหวัง เลขาธิการสำนักงานสภาองค์กรของผู้บริโภค กล่าวถึงมุมมองในกรณีการสแกนม่านตาเพื่อรับโทเคนดังกล่าวกับชัวร์ก่อนแชร์ ว่า 

แม้ปัจจุบัน การสแกนม่านตาในลักษณะดังกล่าว ยังไม่ถือเป็นความผิดตามกฎหมายในประเทศไทย เนื่องจากผู้ยินยอมสแกนม่านตา แสดงความยินยอมด้วยตนเอง แต่ม่านตาเป็นทรัพย์สินดิจิทัลที่มีมูลค่าสูง แต่คนส่วนใหญ่ไม่ทราบและยอมแลกในราคาที่ถูกมาก หากเปรียบ 1,000 โทเคน เท่ากับประมาณ 1,000 บาท 

ทั้งนี้ ม่านตาจัดเป็นข้อมูลส่วนบุคคลชั้นสูงสุด ที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในทางมิชอบได้หลากหลาย โดยเฉพาะในด้านอาชญากรรมไซเบอร์ เช่น การสร้าง Deepfake ในหลายประเทศ เช่น สเปน บราซิล อินเดีย เยอรมนี โปรตุเกส เคนยา โคลอมเบีย และอินโดนีเซีย ยังไม่อนุญาตให้มีการสแกนม่านตาเพื่อเก็บข้อมูลบุคคล

สแกนม่านตาไปแล้วเกิดความกังวล ทำอะไรได้บ้าง ?

หากเข้าร่วมโครงการ World App และได้สแกนม่านตาไปแล้ว แต่เกิดความกังวลเกี่ยวกับข้อมูลส่วนตัว สามารถตรวจสอบเงื่อนไขการจัดเก็บข้อมูลและติดตามความเคลื่อนไหวของเว็บไซต์ดังกล่าวได้

ตรวจสอบนโยบายความเป็นส่วนตัวของ Worldcoin อีกครั้ง เพื่อดูว่ามีเงื่อนไขหรือกระบวนการใดที่อนุญาตให้ผู้ใช้ ขอให้ลบข้อมูล ม่านตาของตนเองออกจากระบบได้หรือไม่ โดยปกติแล้วเว็บไซต์จะมีส่วน “Privacy Policy” หรือ “Terms of Service” ที่อธิบายเรื่องนี้ไว้

ติดตามความเคลื่อนไหวของ World อย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้ทราบว่าทางโครงการมีการนำข้อมูลไปใช้ในรูปแบบใด และมีมาตรการป้องกันข้อมูลอย่างไรบ้างในอนาคต

ทั้งนี้ คุณสารี อ๋องสมหวัง ได้ให้คำแนะนำเพิ่มเติมว่า เจ้าของข้อมูลมีสิทธิในการให้ความยินยอมแก่ผู้ควบคุมข้อมูลส่วนบุคคล หรือผู้ประกอบการ สามารถรวบรวม ใช้ เปิดเผยข้อมูล รวมถึงระงับการใช้ข้อมูลได้ ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562 เช่น
มาตรา 33 เจ้าของข้อมูลส่วนบุคคลมีสิทธิขอให้ผู้ควบคุมข้อมูลส่วนบุคคลดำเนินการลบ หรือทำลาย หรือทำให้ข้อมูลส่วนบุคคลเป็นข้อมูลที่ไม่สามารถระบุตัวบุคคลที่เป็นเจ้าของข้อมูล ส่วนบุคคลได้ เมื่อ
– ข้อมูลหมดความจำเป็นต่อวัตถุประสงค์ที่เก็บ ใช้ หรือเปิดเผย
– เจ้าของข้อมูลถอนความยินยอม และผู้ควบคุมข้อมูลไม่มีสิทธิทางกฎหมายที่จะเก็บ ใช้ หรือเปิดเผยต่อไป
– เจ้าของข้อมูลคัดค้านการเก็บ ใช้ หรือเปิดเผย และผู้ควบคุมข้อมูลไม่สามารถปฏิเสธคำขอได้ตามที่กฎหมายกำหนด
– ข้อมูลถูกเก็บ ใช้ หรือเปิดเผยโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย

หากผู้บริโภคมีข้อสงสัย หรือเจอปัญหา สามารถติดต่อสภาองค์กรของผู้บริโภคเพื่อปรึกษาและร้องเรียนได้ที่ สายด่วน 1502 หรือติดตามข่าวเตือนภัยผู้บริโภค รวมถึงข่าวอื่น ๆ เกี่ยวกับผู้บริโภคได้ที่ เว็บไซต์ https://www.tcc.or.th/ สภาองค์กรของผู้บริโภค

บัญชีเฟซบุ๊ก World Thailand ได้ชี้แจงเกี่ยวกับเทคโนโลยี World ID พร้อมยืนยันว่า ข้อมูลม่านตาจะถูกแปลงเป็น Iris Code ที่ไม่สามารถย้อนกลับได้และจะถูกลบหลังการยืนยันทันที

https://www.facebook.com/share/p/1DJxvG3G7N/

“Iris Code คือรหัสตัวเลขดิจิทัลที่สร้างขึ้นจากลวดลายบนม่านตาของคุณ ซึ่งมีความเป็น เอกลักษณ์เฉพาะบุคคล สูงมาก  กระบวนการสร้าง Iris Code:
* จับภาพม่านตาคุณภาพสูง: ใช้แสงอินฟราเรดใกล้เพื่อให้ได้ภาพที่คมชัด 
* ประมวลผลภาพ: ใช้อัลกอริทึมและ AI Model Deep Learning เพื่อระบุขอบเขตและแยกคุณลักษณะของม่านตา จากนั้นแปลงภาพเป็นรหัส Binary (เลขฐานสอง) ความยาวประมาณ 12,800 บิต ซึ่งเป็นรหัสตัวเลขที่ไม่ซ้ำกัน 

ความปลอดภัยของ Iris Code:
* ความเป็นเอกลักษณ์สูง: โอกาสที่คนสองคนจะมีม่านตาซ้ำกันนั้นน้อยมากๆ แม้แต่ฝาแฝดแท้ก็ยังมีม่านตาไม่เหมือนกัน 
* ความเสถียร: ลวดลายม่านตาแทบไม่เปลี่ยนแปลงตลอดชีวิต 
* การทำลายภาพต้นฉบับ: หลังจากสร้าง Iris Code แล้ว ภาพม่านตาต้นฉบับจะถูกทำลายทิ้งทันที * One-way Function: Iris Code ไม่สามารถแปลงย้อนกลับไปเป็นภาพม่านตาได้ ทำให้ไม่สามารถรู้ข้อมูลส่วนตัวของเจ้าของได้ 
* Secure Multi-Party Computation (SMPC/AMPC): Iris Code จะถูกแบ่งออกเป็นหลายส่วน เข้ารหัส และกระจายไปเก็บไว้ในคอมพิวเตอร์หลายแห่ง ทำให้ไม่มีใครสามารถเข้าถึงหรือประกอบ Iris Code ฉบับสมบูรณ์ได้ 100% 
* ป้องกันการลงทะเบียนซ้ำ: ระบบจะตรวจสอบเพื่อไม่ให้มีการสร้าง Iris Code ซ้ำจากดวงตาเดิม 
* Zero-Knowledge Proof (ZKP): ในระบบ World ID ที่ใช้ Iris Code สามารถยืนยันความเป็นมนุษย์ได้โดยไม่ต้องเปิดเผยตัวตนจริง 

โดยสรุป Iris Code ถูกออกแบบมาเพื่อใช้ ยืนยันความเป็นมนุษย์ในโลกออนไลน์ได้อย่างปลอดภัยและมีความเป็นส่วนตัวสูง “

ทาง World ขอยืนยันว่า World ID ใช้เทคโนโลยีที่ ปลอดภัย ข้อมูลม่านตาจะถูกแปลงเป็น Iris Code ที่ ไม่สามารถย้อนกลับได้ และจะถูกลบ หลังการ ยืนยันทันที ไม่มีการเก็บข้อมูลส่วนตัว

ปรับปรุงข้อมูล : 16 สิงหาคม 2568 เวลา 15.00 น.
เพิ่มรายละเอียดประเทศที่แสดงความกังวล และคำชี้แจงจาก World Thailand

#สภาผู้บริโภค #เพื่อนผู้บริโภค

หากได้รับอะไรมา อย่าเพิ่งแชร์ต่อ ส่งมาตรวจสอบได้ที่ “ศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์”

16 สิงหาคม 2568
ศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์
สำนักข่าวไทย อสมท
รวบรวมและเรียบเรียง โดย นัฐภรณ์ ผลพฤกษา

ข้อมูลจาก
Digtal ID ในยุค AI | ชัวร์ก่อนแชร์ PODCAST | THE CYBER MINDSET
https://youtu.be/Eu5ATHRWS7w?si=WZlSX23LV4E85d0H

พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562
https://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2562/A/069/T_0052.PDF

What to Know About Worldcoin and the Controversy Around It
https://time.com/6300522/worldcoin-sam-altman/

Scrutiny of iris-scanning crypto project Worldcoin grows
https://www.reuters.com/technology/scrutiny-iris-scanning-crypto-project-worldcoin-grows-2023-09-01/