ชัวร์ก่อนแชร์: มนุษย์หายใจรับ “ไมโครพลาสติก” ปริมาณเท่าบัตรเครดิตทุกสัปดาห์ จริงหรือ?

13 พฤษภาคม 2567
แปลและเรียบเรียงบทความ : อดิศร สุขสมอรรถ
ตรวจทานและพิสูจน์อักษร : คมส์ธนนท์ ศุขอัจจะสกุล

ข้อมูลที่ถูกแชร์ :

มีข้อมูลสร้างความเข้าใจผิดเผยแพร่จากคลิปวิดีโอของสำนักข่าว BBC โดยอ้างว่าในแต่ละสัปดาห์ มนุษย์หายใจเอาอนุภาคไมโครพลาสติกเข้าสู่ร่างกายในปริมาณประมาณ 5 กรัม หรือเทียบเท่ากับน้ำหนักบัตรเครดิต 1 ใบ กลายเป็นข้อมูลที่สำนักข่าวต่าง ๆ เช่น Independent, Science Daily, LiveScience, Yahoo News, Daily Mail และ IFL นำไปเผยแพร่ต่อและกลายเป็นข้อความที่ถูกแชร์ไปทั่วโลก

บทสรุป :

1. เป็นข้ออ้างจากการตีความงานวิจัยอย่างไม่ถูกต้อง
2. งานวิจัยสำรวจ “อัตราส่วน” ของไมโครพลาสติกในอากาศ ไม่ได้สำรวจ “น้ำหนัก” ของไมโครพลาสติกในอากาศ
3. ผู้อ้างอาจสับสนกับงานวิจัยเกี่ยวกับปริมาณไมโครพลาสติกจากการกิน

FACT CHECK : ตรวจสอบข้อเท็จจริง :

จากการตรวจสอบโดย Fullfact พบว่า ข้ออ้างดังกล่าวเกิดจากการตีความผลวิจัยที่ผิดพลาด

การรับไมโครพลาสติกผ่านการหายใจ

ทาง BBC ชี้แจงว่า อ้างอิงเนื้อหามาจากบทความของวารสารวิทยาศาสตร์ Physics of Fluids ที่เผยแพร่เมื่อปี 2023

ส่วนสำนักพิมพ์ AIP ของ Physics of Fluids ก็อ้างว่า นำข้อความมาจากเว็บไซต์ IQAir เว็บไซต์ของบริษัทบำบัดอากาศของประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ที่เผยแพร่ข้อมูลเมื่อปี 2020

ด้านเว็บไซต์ IQAir ก็อ้างว่า นำข้อมูลมาจาก วารสารวิทยาศาสตร์ Nature ที่ตีพิมพ์ผลวิจัยเกี่ยวกับการพบไมโครพลาสติกผ่านการหายใจเมื่อปี 2019

อย่างไรก็ดี งานวิจัยของ Nature เป็นการสำรวจ “อัตราส่วน” ของไมโครพลาสติกในอากาศ ไม่ได้สำรวจ “น้ำหนัก” ของไมโครพลาสติกในอากาศแต่อย่างใด

ทีมวิจัยใช้หุ่นจำลองชนิด Breathing Thermal Manikin เพื่อสำรวจอนุภาคไมโครพลาสติกในอาพาร์ตเมนต์ 3 แห่งที่ประเทศเดนมาร์ก โดยพบไมโครพลาสติกอยู่ในหุ่นจำลองทั้ง 3 ตัว ซึ่งมีอัตราส่วนอนุภาคไมโครพลาสติกอยู่ที่ 16.2 อนุภาคต่อลูกบาศก์เมตร ซึ่งผู้วิจัยลงความเห็นว่าอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพ

อัลวิส เวียอาเนโล รองศาสตราจารย์ ผู้นำทีมวิจัยย้ำว่า งานวิจัยไม่มีการกล่าวถึงน้ำหนักของไมโครพลาสติกหรือการเปรียบเทียบน้ำหนักไมโครพลาสติกกับบัตรเครดิตแม้แต่น้อย หากนำอัตราส่วนไมโครพลาสติกในอากาศที่พบในงานวิจัย ไปคำนวณหาน้ำหนักไมโครพลาสติก จะพบว่าหุ่นจำลองได้รับไมโครพลาสติกในอากาศปริมาณ 33,094 นาโนกรัมต่อสัปดาห์ เท่ากับว่า หากต้องการสะสมไมโครพลาสติกในร่างกายผ่านการหายใจให้ได้ปริมาณ 5 กรัมหรือเท่ากับน้ำหนักบัตรเครดิต 1ใบ จะต้องใช้เวลาหายใจนานเกือบ 3,000 ปี ไม่ใช่ 1 สัปดาห์เหมือนที่แชร์ทางสื่อต่าง ๆ

การรับไมโครพลาสติกผ่านการกิน

Fullfact พบว่า เคยมีการเปรียบเทียบปริมาณไมโครพลาสติกกับบัตรเครดิตมาแล้ว ในงานวิจัยเกี่ยวกับการรับไมโครพลาสติกผ่านการกิน

เมื่อปี 2022 หนังสือพิมพ์ New York Post รายงานข่าวว่า มนุษย์กำลังกินไมโครพลาสติกที่ปนเปื้อนในอาหาร ปริมาณเทียบเท่ากับบัตรเครดิตทุกสัปดาห์ ซึ่งข้อมูลดังกล่าวก็เคยรายงานโดยหน่วยงาน World Wide Fund for Nature เมื่อปี 2019 มาแล้วเช่นกัน

ข้อมูลเหล่านี้ มีอยู่ในงานวิจัยปี 2021 ซึ่งเป็นการสำรวจปริมาณไมโครพลาสติกที่ปนเปื้อนในอาหารและเครื่องดื่มชนิดต่าง ๆ เพื่อประเมินปริมาณไมโครพลาสติกที่คาดว่าจะสะสมอยู่ในร่างกายมนุษย์

จากการศึกษากลุ่มตัวอย่าง 3 กลุ่มพบว่า ปริมาณไมโครพลาสติกที่ได้รับผ่านการกินอาหาร อยู่ที่ 0.1 กรัมต่อสัปดาห์ 0.3 กรัมต่อสัปดาห์ และ 5.5 กรัมต่อสัปดาห์

อย่างไรก็ดี งานวิจัยดังกล่าวเป็นการวิเคราะห์ผลจากงานวิจัยหลาย ๆ ชิ้นในอดีต ซึ่งแต่ละงานวิจัยมีมาตรฐานการวัดปริมาณไมโครพลาสติกที่แตกต่างกัน จึงเป็นเรื่องยากที่จะระบุได้แน่ชัดว่า มีการรับไมโครพลาสติกผ่านการกินอาหารในปริมาณเท่าใด

การศึกษาไมโครพลาสติกที่ชัดเจนขึ้นในอนาคต

แม้จะมีความเป็นไปได้ที่ไมโครพลาสติกจะก่อปัญหาทั้งต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม แต่ความเข้าใจเกี่ยวกับไมโครพลาสติกต่อสุขภาพของมนุษย์จำเป็นต้องมีการศึกษาเพิ่มเติม ทั้งปริมาณไมโครพลาสติกที่เข้าสู่ร่างกายและระดับที่เป็นอันตรายต่อมนุษย์ กลไกในการกำจัดออกจากร่างกายผ่านการหายใจ เหงื่อ และการขับถ่าย รวมถึงผลกระทบที่อาจเกิดกับอวัยวะต่าง ๆ ในร่างกายมนุษย์

ข้อมูลอ้างอิง :

https://fullfact.org/health/credit-card-microplastic-week/
https://www.verifythis.com/article/news/verify/science-verify/claims-you-eat-a-credit-cards-worth-of-plastic-per-week-need-context/536-748d91cf-00f1-4de6-8e01-776694ce6fdf